Chắc hẳn nhiều người trong chúng ta đã không ít lần trong đời được thưởng thức vị ngọt đậm đà của bát canh hoa Thiên lý nấu thịt hoặc rau Thiên lý nấu canh cua. Nhưng ít ai biết rằng món ăn quen thuộc với hầu hết người dân Việt Nam này còn là một vị thuốc rất quý để chữa bệnh trĩ, hay còn gọi là bệnh lòi dom.

Cây Thiên lý (còn gọi là cây hoa lý, hoa thiên lý, dạ lài hương) có tên khoa học là Telosma cordata (Burm.f.) Merr. (Asclepias cordata Burm.f., Pergularia minor Andr. Pergularia odoratissima Wight, Asclepias odoratissima Roxb.). Thuộc họ Thiên lý Asclepiadaceae. Thiên lý là một loại cây nhỏ, mọc leo, thân hơi có lông, nhất là ở những bộ phận còn non. Lá hình tim, thuôn, khía mép ở khoảng 5-8mm về phía cuống, đầu lá nhọn, có lông trên các gân lá; phiến lá dài 6-11cm, rộng 4-7,5cm, cuống cũng có lông, dài 12-20mm. Hoa khá to, nhiều, màu vàng xanh lục nhạt, rất thơm, thành xim tán, có cuống to, hơi có lông, dài 10-22m, mang nhiều tán mọc mau liền với nhau. Quả là những đại dài 6,5-9,5cm, rộng 12-14mm. Cây Thiên lý được trồng ở khắp nơi ở Việt Nam, nhiều nhất tại miền Bắc để làm cảnh và lấy hoa, lá nấu canh ăn. Còn mọc ở ấn Độ, Mailaixia, Thái Lan, Inđônêxya, Trung Quốc, Philipin. Khi dùng thường hái lá tươi giã nát với muối và thêm nước vào vắt lấy nước. Trong lá và thân thiên lý có chất ancaloit (Đỗ Tất Lợi - Ngô Vân Thu, Hà Nội, 1962). Trong nhân dân thường chỉ dùng hoa và lá thiên lý non để nấu canh ăn cho mát và bổ.

Lá tươi của cây Thiên lý chữa bệnh trĩ (lòi dom) rất công hiệu. Tác giả đã chữa cho nhiều người khỏi bệnh, kể cả những người bị trĩ cấp độ 3 có búi trĩ lòi hẳn ra ngoài. Bài thuốc này đặc biệt công hiệu cho những người bị trĩ do nội nhiệt, do uống rượu bia nhiều dẫn đến đi ngoài có máu, rát hậu môn Cách chữa như sau: Lá thiên lý 100g (một nắm to), muối ăn 5g (thìa cà phê). Hái lá thiên lý non và lá bánh tẻ, rửa sạch, giã nhỏ với muối, thêm chừng 30ml nước đun sôi còn ấm, lọc qua vải gạc. Dùng nước này tẩm vào bông đắp lên chỗ dom đã rửa sạch bằng thuốc tím. Băng như đóng khố. Ngày làm một hay hai lần. Kết hợp với uống 3 đến 4 bỏt nước lá Thiên lý tươi một ngày. Trong vòng 3 - 4 ngày thường khỏi. Bài thuốc này còn có thể chữa bệnh sa dạ con: Cũng dùng như trên. Thường 3-4 hôm sau khi dùng thuốc đã thấy kết quả.

 Lưu ý: bắt buộc phải dùng tươi không được nấu chín. Với những người có thể hàn thì không được uống mà chỉ đắp bên ngoài.

TS. Bác Sĩ Hoàng