Xơ vữa động mạch là nguyên nhân chính gây ra đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim. Ở bài viết này, chúng ta cùng tìm hiểu sâu hơn về sự hình thành của các mảng xơ vữa động mạch, các triệu chứng mà nó gây ra và một số bệnh liên quan đến xơ vữa động mạch.
Hình ảnh động mạch bị xơ vữa
Sự hình thành của các mảng xơ vữa động mạch
Vữa xơ động mạch hình thành do tổn thương các tế bào nội mạc, làm cho các tế bào đó mất chức năng bảo vệ thành mạch. Tổn thương có thể do ảnh hưởng của dòng máu có áp lực cao liên tục tác động đến như trong bệnh tăng huyết áp, do ảnh hưởng của thuốc lá, một số thuốc và hóa chất, thức ăn, rối loạn lipid máu, nhiễm khuẩn và virut, các yếu tố miễn dịch…
Khi bị tổn thương, các tế bào nội mạc tại chỗ mất khả năng tiết ra prostacyclin. Tiểu cầu lập tức tách ra khỏi dòng máu để tập trung vào chỗ đó và kết dính lại, phóng thích ra nhiều chất trong đó có yếu tố tăng trưởng, yếu tố này kích thích sự di chuyển các tế bào cơ trơn ở lớp trung mạc ra lớp nội mạc và phát triển mạnh tại đó. Các bạch cầu đơn nhân từ dòng máu cũng đến ngay chỗ tổn thương và được chuyển dạng thành đại thực bào. Các đại thực bào này “ăn” các LDL-C và trở thành các “tế bào bọt” tích đầy mỡ. Đến khi quá tải, các tế bào này bị vỡ và đổ cholesterol ra ngoài làm cho lớp dưới nội mạc dày lên tạo nên các vạch lipid hay các mảng xơ vữa đặc trưng của bệnh.
Bên cạnh việc góp phần tạo ra các mảng xơ vữa gây hẹp động mạch vành, tăng cholesterol máu có thể làm tổn thương lớp nội mạc. Chính vì thế, lý giải vì sao tăng cholesterol máu lại đóng vai trò quan trọng đến như vậy trong quá trình hình thành mảng xơ vữa gây tắc hẹp động mạch vành.
Xơ vữa động mạch gây ra triệu chứng gì?
Ðại đa số trường hợp vữa xơ động mạch không có triệu chứng gì cả. Ðó là những trường hợp nhẹ, mảng vữa xơ gây hẹp mạch ít, thí dụ, vữa xơ động mạch ở người tương đối trẻ hoặc ở nữ giới. Vì vậy, mặc dù bị vữa xơ động mạch, người bệnh vẫn sinh hoạt, làm việc như bình thường, không có vấn đề gì. Chỉ khi nào mảng vữa xơ lồi lên chít hẹp đáng kể lòng động mạch, người bệnh mới có một số triệu chứng, những triệu chứng này tùy thuộc vào động mạch nào bị hẹp, và hẹp nhiều hay ít. Những động mạch hay bị vữa xơ hơn cả là động mạch vành, động mạch cảnh, động mạch chi; gây nên các bệnh tương ứng là bệnh tim thiếu máu cục bộ, tai biến mạch não, biến động. Vữa xơ động mạch vành với bệnh tim thiếu máu cục bộ. Các động mạch vành được giao nhiệm vụ cung cấp máu, tức oxy cho cơ tim, cho nên nếu chúng bị các mảng vừa xơ hẹp lại, thì một vùng cơ tim sẽ bị thiếu máu. Ðó là trường hợp các bệnh tim do thiếu máu cục bộ, còn gọi là bệnh tim vành biểu hiện quan trọng nhất của vữa xơ động mạch. Hai bệnh tim thiếu máu cục bộ hay gặp hơn cả là đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim.
Các bệnh liên quan đến xơ vữa động mạch
Vữa xơ động mạch cảnh, động mạch não và tai biến mạch não
Các động mạch cảnh ở 2 bên cổ, đưa máu lên các động mạch não để nuôi các tế bào thần kinh rất nhạy cảm. Vữa xơ động mạch này hay gây các tai biến mạch não rất nặng, không tử vong thì cũng tàn phế suốt đời. Có 3 dạng tai biến mạch não do vữa xơ động mạch:
- Khi mảng xơ vữa động mạch não lớn đến mức làm tắc hẳn động mạch gây ra nhồi máu não (nhũn não), vùng não bị hoại tử không phục hồi được, gây liệt nửa người
- Khi mảng xơ vữa động mạch cảnh tan vỡ, một mảnh theo dogf máu lên làm tắc 1 động mạch não gây nhồi máu não, hoại tử não, liệt nửa người.
- Khi xơ vữa động mạch theo một cơ chê phức tạp, không làm tắc mà làm vỡ mạch máu, làm tràn ra động mạch, phá hủy các tế bào não gây xuất huyết não.
Xơ vữa động mạch chi và bệnh động mạch ngoại biên
Động mạch chi trên hoặc chi dưới bị mảng xơ vữa chít hẹp hoặc tắc hẳn, chi bị thiếu máu cục bộ, thiếu ô xi dẫn đến các bệnh động mạch ngoại biên. Giai đoạn đầu thường không có triệu chứn, giai đoạn về sau đau cách hồi, đâu thường xuyên rồi đến loét, hoại tử.
Tìm hiểu thêm về xơ vữa mạch máu