1. Giới thiệu: Tên khoa học, tên gọi khác
- Tên thường gọi: Thông thảo
- Tên khoa học: Tetrapanax papyrifer (Hook.) K. Koch
- Tên gọi khác: Thông thảo mộc, Thông phu, Thông lộc, Sống mát
- Họ thực vật: Araliaceae (họ Nhân sâm)
Thông thảo là loài thực vật thân mềm, được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền để làm thuốc thanh nhiệt, lợi tiểu và thông sữa.
2. Đặc điểm sinh thái
- Dạng sống: Cây thân thảo, sống lâu năm, cao từ 2–4m.
- Thân: Rỗng, mềm, có nhiều lỗ khí, dễ gãy.
- Lá: Mọc cách, bản to, xẻ sâu hình chân vịt, màu xanh nhạt.
- Hoa: Nhỏ, màu trắng, mọc thành chùm ở ngọn cây.
- Quả: Nhỏ, hình cầu, khi chín có màu đen.
Cây ưa ẩm, thường mọc hoang hoặc được trồng ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cai, Hà Giang, Yên Bái.
3. Nguồn gốc
Thông thảo có nguồn gốc từ miền Nam Trung Quốc và Đài Loan. Tại Việt Nam, cây mọc tự nhiên ở rừng thứ sinh, vùng núi cao ẩm mát và được thu hái để làm thuốc.
4. Bộ phận sử dụng
- Bộ phận dùng: Lõi thân cây (ruột thân).
- Chế biến: Cắt khúc ruột thân, phơi khô hoặc sấy khô, bảo quản nơi khô ráo.
5. Thành phần hóa học chính
Lõi thân thông thảo chứa nhiều hoạt chất có tác dụng dược lý:
- Cellulose và hemicellulose: Giúp thấm nước, làm mềm phân, lợi tiểu.
- Tetrapanaxadiol: Một loại triterpenoid có khả năng chống viêm, điều hòa miễn dịch.
- Chất xơ thực vật tự nhiên: Hỗ trợ tiêu hóa, giúp thông sữa.
6. Công dụng
Thông thảo được ghi nhận trong cả Đông y và dược liệu học hiện đại với những công dụng sau:
- Thông tiểu, lợi sữa: Dùng cho phụ nữ sau sinh bị tắc sữa, tiểu tiện khó.
- Thanh nhiệt, giải độc: Giúp làm mát cơ thể, giải độc gan nhẹ.
- Kháng viêm nhẹ: Dùng hỗ trợ trong các trường hợp viêm tuyến vú, viêm tiết niệu.
- Hỗ trợ giảm phù nề: Do tác dụng lợi tiểu tự nhiên.
- Làm dịu dạ dày, hỗ trợ tiêu hóa: Nhờ tính mát, dịu nhẹ, dễ dung nạp.
7. Cách dùng, liều lượng
- Liều dùng thông thường: 4–12g mỗi ngày dưới dạng sắc, hãm trà hoặc phối hợp trong thang thuốc.
Lưu ý: Không dùng cho người tỳ vị hư hàn (bụng lạnh, tiêu chảy mạn). Không dùng quá liều trong thời gian dài.
Tài liệu tham khảo
- Đỗ Tất Lợi. Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam. Nhà xuất bản Y học.
- WHO Monographs on Selected Medicinal Plants.
- Cục Quản lý Y, Dược cổ truyền Việt Nam – Bộ Y tế.
- Chinese Herbal Medicine: Materia Medica (Bensky & Gamble)
