Sinh tinh là một quá trình phức tạp, không phải chỉ riêng ở tinh hoàn mà còn phụ thuộc vào hoạt động của các tuyến nội tiết khác, chính vì thế mọi yếu tố có tác động đến các tuyến nội tiết này đều có khả năng ảnh hưởng đến chức năng tinh trùng và chất lượng tinh trùng.
Trong suốt chặng đường từ khi sinh ra cho đến khi gặp được nàng công chúa, những chú lính trì đã phải đối mặt với bao nhiêu biết sóng gió. Những chú nào đủ khỏe, đủ sức chống trọi thì sẽ đi tiếp cuộc hành trình còn ngược lại sẽ dừng lại giữa chừng và tự hy sinh.
Những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng có thể là:
Nguyên nhân do tinh hoàn
Do tinh hoàn ẩn (hay lạc chỗ)
Khi còn là bào thai, tinh hoàn được hình thành tại hai bên chậu hông và trong quá trình phát triển, tinh hoàn theo ống bẹn tụt dần xuống bìu từ tháng thứ 7.
Nếu trẻ khi sinh ra tinh hoàn vẫn nằm trong ổ bụng và không xuống được bìu thì tinh hoàn đó không có khả năng sinh tinh dù cho nó vẫn có khả năng chế tiết được testosteron.
Điều này người ta đã biết từ xa xưa nhưng không rõ nguyên nhân. Sau này người ta mới biết chính là do nhiệt độ môi trường bên trong cơ thể (37 độ C) đã làm cho tinh hoàn mất khả năng sinh tinh.
Vì thế, nếu phát hiện trẻ có tinh hoàn lạc chỗ thì cần đưa đi khám sớm để có thể điều trị hay phẫu thuật đưa tinh hoàn xuống bìu ngay khi trẻ dưới 1 tuổi.
Do búi tĩnh mạch tinh bị giãn nặng
Cuống mạch nuôi dưỡng tinh hoàn gồm động mạch và các tĩnh mạch tinh đi kèm với các ống dẫn tinh nằm ở hai bên gốc dương vật ở trong bìu. Khi các đám tĩnh mạch này bị giãn có thể nắn thấy một búi mạch lổn nhổn ngay dưới da bìu.
Búi tĩnh mạch tinh bị giãn ảnh hưởng xấu đến quá trình sinh tinh vì làm nhiệt độ của bìu tăng lên, do lưu giữ nhiều chất của quá trình dị hoá lắng đọng tại đó hoặc do giảm máu vào động mạch tinh vì huyết áp tĩnh mạch tăng lên.
– Ứ nước màng tinh hoàn cũng gây ảnh hưởng xấu đến quá trình sinh tinh.
– Các bệnh nhiễm khuẩn hoặc do virut như quai bị, đậu mùa, thuỷ đậu, gian mai có thể làm teo, hoại tử tinh hoàn.
– Tinh hoàn còn bị nhiễm độc do các loại tia phóng xạ, các thuốc chống ung thư và ngay cả một số thuốc thông thường cũng có thể gây tác động xấu đến quá trình sinh sản tinh trùng.
Các yếu tố khác
1 Nội tiết tố
Nội tiết tố là những chất hóa học được sản xuất ra từ một số tế bào nào đó sau đó được đưa vào máu để đến các cơ quan khác nhau và phát huy tác dụng sinh lý của nó.
Nội tiết tố có vai trò quan trọng nhất đối với sức khỏe của các chú tinh binh là các nội tiết tố sinh dục nam giới đó là: LH, FSH và testosteron.
Dù tác động theo cơ chế này hay cơ chế khác, ở giai đoạn này hay giai đoạn khác, sự suy giảm hay mất cân bằng của các nội tiết tố nói trên đều dẫn đến làm ảnh hưởng đến số lượng cũng như chất lượng của các chú lính trì.
2 Nhiệt độ
Các chú tinh binh chỉ có thể được sản sinh ra và lớn lên trong môi trường có nhiệt độ thích hợp. Thông thường nhiệt độ này khoảng 35-36 độ C , nghĩa là thấp hơn nhiệt độ của cơ thể từ 1-2 độ. Chính vì vậy, theo quy luật tự nhiên, nhà máy sản xuất tinh binh được đặt ở trong bìu.
Một số bệnh như : tinh hoàn trong ổ bụng, dãn tĩnh mạch tinh, tràn dịch màng tinh hoàn làm tăng nhiệt độ của túi bi đôi lên tương đương với nhiệt độ cơ thể sẽ ảnh hưởng rất lớn đến việc sản xuất cũng như sức khỏe của tinh binh.
Người ta cũng đã chứng minh được một số thói quen như ngâm nước nóng quá lâu, mặc quần jean quá chật, mặc quần sịp không đúng cách có thể là ảnh hưởng đến tinh binh do làm tăng nhiệt độ ở vùng nhạy cảm.
3 Độ pH
Các chú tinh binh chỉ thích bơi trong một môi trường dịch có độ axit trung tính hoặc hơi kiềm một chút (pH= 7-8). Trong môi trường acid hoặc kiềm quá sẽ làm cho các chú tinh binh bất động và có thể bị tử vong.
Do vậy, mọi nguyên nhân làm thay đổi pH dich thể của cơ thể đều có thể làm thay đổi độ axit của tinh dịch làm ảnh hưởng đến sức khỏe của các chú tinh binh.
4 Lối sống ảnh hưởng tới sinh sản tinh trùng
Nghiện rượu, thuốc lá và ma tuý làm giảm khả năng sản sinh tinh binh của túi bi đôi, giảm độ di động của các chú tinh binh, làm cho các chú tinh binh trở nên yếu ớt không thể chạy đến với trứng được hoặc không có khả năng xuyên thành vỏ trứng để để vào trụ tinh
Căng thẳng, stress, bực tức, mất ngủ làm cho các chú tinh binh trở nên ốm yếu hơn nên làm giảm khả năng thụ thai với trứng.
5 Thức ăn
Chế độ ăn thiếu một chất như: vitamin A, vitamin E, một số acid béo, acid amin và kẽm có thể ảnh hưởng trực tiếp lên nhà máy sản xuất tinh binh. Các loại thức ăn chứa nhiều dư lượng hormone sinh dục như các gốc hóa học có tính estrogenic yếu, nếu tích tụ lâu ngày, có thể ức chế sinh tinh.
6 Các bệnh viêm nhiễm
Vi rút quai bị là một trong những loại vi rút có ái tinh mạnh đối với các tế bào mầm sinh dục ở tinh hoàn. Nó là một trong nhưng nguyên nhân phổ biến gây vô sinh nam giới. Một số bệnh viêm tinh hoàn, viêm đường sinh dục do lao, giang mai… cũng làm thương tổn đến tế bào dòng tinh ảnh hưởng đến việc sinh sản tinh trùng.
7 Các biện pháp điều trị
Sau chay tia xạ, truyền hóa chất để điều trị các bệnh ung thư hay nhiễm chất độc màu da cam ảnh hưởng đến quá trình sản xuất con giống, làm biến dạng các chú lính trì.
8 Các yếu tố môi trường
Thuốc trừ sâu và các dung môi hữu cơ đã được nhiều nghiên cứu chứng minh có tác động xấu đến quá trình sinh tinh và làm giảm sô lượng và chất lượng tinh binh.
9 Từ trường
Người ta đã chứng minh rẳng từ trường dù với tần số thấp nhưng cường độ tiếp xúc cao cũng có thể gây tổn hại đến quá trình sản xuất con giống. Trong môi trường sống hiện này, từ trường chủ yếu được tạo bởi các thiết bị điện gia dụng, thiết bị điện công nghiệp hoặc đường dẫn truyền điện đặc biệt quan trọng là điện thoại di động.
BS Nguyễn Hoài Bắc