Xơ tử cung là loại u lành tính thường thấy nhất của tử cung. Đây là loại u chịu ảnh hưởng kích thích của nội tiết tố buồng trứng. Khi oestrogen trong cơ thể tăng cao, u xơ tử cung thường to ra, điển hình nhất là trong thai kỳ, do nội tiết tố trong cơ thể phụ nữ tăng cao, nên kích thước khối u sẽ to ra, sau khi sinh xong, nội tiết tố giảm xuống và kích thước khối u cũng giảm xuống từ từ.
Ảnh hưởng của thai kỳ trên u xơ tử cung
Trong lúc có thai, do ảnh hưởng của nội tiết tố tăng cao, u xơ tử cung sẽ có những biến đổi về mật độ và kích thước:
– U xơ tử cung sẽ mềm đi nhiều, do đó có thể bị ép dẹp lại, đây là một yếu tố thuận lợi cho cuộc chuyển dạ trong trường hợp u nằm ở vị trí thấp, có thể ảnh hưởng đến đường đi ra của thai nhi trong khi sinh.
– Kích thước của khối u sẽ to ra do sự tăng sinh các sợi cơ, kể cả mô cơ thường ở thành tử cung. Vì thế có những trường hợp u xơ tử cung chỉ được phát hiện trong lúc mang thai. Sau thời kỳ hậu sản, u xơ tử cung sẽ teo lại như kích thước ban đầu.
– Trong thai kỳ, u xơ tử cung dưới phúc mạc có cuống có thể bị đẩy lên cao trên ổ bụng hoặc chui vào túi cùng Douglas và dễ bị xoắn, bị kẹt trong túi cùng…
– Có thể xảy ra những biến chứng trong thai kỳ:
Đau bụng âm ỉ hoặc đau nhẹ, hoặc có xuất huyết nhẹ, trong u.
Hoại sinh vô khuẩn thường xảy ra ở các u nằm trong cơ tử cung, do tắc nghẽn một mạch máu nuôi khối u hoặc do u xơ bị chèn ép không to ra được bên trong một lớp vỏ ít giãn nở. Biến chứng này ít có biểu hiện để người bệnh biết được. Đôi khi có đau bụng, sốt nhẹ. Điều trị bằng thuốc thường là các triệu chứng sẽ hết.
Ngoài ra, một vài biến chứng ít gặp là:
- Xuất huyết trong khối u hoặc xuất huyết vào trong ổ bụng.
- Xoắn u xơ có cuống hoặc xoắn cả tử cung có mang khối u xơ.
- Có dấu hiệu bất thường ở đường tiểu thường là do bàng quang bị kéo lên cao.
- Nhiễm khuẩn hoại tử do vi khuẩn yếm khí trong thời kỳ hậu sản hiếm xảy ra nhưng thường rất nặng.
Ảnh hưởng của u xơ tử cung trên thai kỳ
Trước khi mang thai: Có thể gây hiếm muộn con cái do làm thay đổi ở lớp nội mạc tử cung, không thuận lợi cho sự làm tổ của trứng thụ tinh, hoặc do khối u gây trở ngại làm chèn ép, làm gập vòi trứng hoặc làm bít lỗ cổ tử cung.
Trong khi mang thai: Có thể làm sảy thai liên tiếp do lớp nội mạc không phát triển đầy đủ, do buồng tử cung bị chèn ép, không phát triển to ra được. Sảy thai trên tử cung có u xơ thường gây xuất huyết nhiều vì dễ sót rau và tử cung co hồi kém.
- U xơ tử cung cũng có thể gây sinh non.
- Dễ làm cho ngôi thai bất thường (ngôi đầu không cúi tốt, ngôi mông, ngôi ngang) do thai nhi bình chỉnh kém.
- Rau bám ở vị trí bất thường (rau tiền đạo, rau cài răng lược).
Trong khi chuyển dạ: Thường làm chuyển dạ kéo dài và khó khăn do có những rối loạn về cơn co. Những khối u to, nằm ở vị trí tiền đạo có thể làm cho không sinh được, phải mổ.
Khi sổ rau dễ gây băng huyết do sót rau hoặc do tử cung co hồi kém.
Trong thời kỳ hậu sản: Thường là u xơ sẽ nhỏ lại, không gây biến chứng gì. Tuy nhiên cũng có khi gây biến chứng nhiễm khuẩn – nhất là đối với các u xơ dưới niêm mạc, hoặc là những u xơ có cuống dễ gây biến chứng xoắn do ổ bụng rỗng đột ngột, hiếm gặp biến chứng thuyên tắc mạch.
Tiên lượng
Đối với mẹ: Tùy thuộc vào khối u xơ có biến chứng không. Tỷ lệ phải mổ lấy thai cao hơn bình thường do khối u gây trở ngại, trở thành u tiền đạo, không sinh được.
Đối với con: Cũng tùy thuộc vào kích thước và vị trí khối u: nếu nhân xơ tử cung dưới niêm mạc thì dễ gây sảy thai, nếu u xơ tử cung to thì dễ gây sảy thai và sinh non.
Xử trí
Nguyên tắc cơ bản là theo dõi.
Trong thai kỳ: Phòng ngừa sảy thai, sinh non bằng cách nghỉ ngơi nhiều, dùng thuốc chống co bóp tử cung. Nếu sảy thai, nên nạo kiểm tra buồng tử cung để tránh sót rau. Nếu có biến chứng hoại tử vô trùng, chỉ cần điều trị nội khoa (nghỉ ngơi, chườm đá, giảm đau, giảm co). Chỉ định phẫu thuật trong những trường hợp bắt buộc phải can thiệp như: u tăng nhanh kích thước và gây đau nhiều; biến chứng hoại sinh điều trị nội khoa không kết quả. U xơ tử cung có cuống bị xoắn.
Trong lúc chuyển dạ: Nếu u xơ tử cung ở vị trí không gây cản trở cho đường ra của thai nhi thì vẫn theo dõi cho sinh thường. Nếu u xơ tử cung là khối u tiền đạo, gây cản trở cho đường ra của thai nhi thì bắt buộc phải mổ.
Trong thời kỳ hậu sản: Theo dõi sát sự co hồi của tử cung. Nếu là u xơ tử cung có cuống, phải đề phòng bị biến chứng xoắn khối u.
BS. Phạm Thị Thanh Nga (báo Sức Khỏe & Đời Sống)