Argyreia acuta Lour
1. Giới thiệu chung
- Tên khoa học: Argyreia acuta
- Tên gọi khác: Bạc thau, Thảo bạc, Bạc sau, Bạch hoa đằng, Chấp miên, Lý lớn.
- Họ thực vật: Convolvulaceae – họ Bìm bìm.
2. Đặc điểm sinh thái
- Dạng cây: Dây leo thân gỗ, sống lâu năm, bò hoặc leo trên các cây khác.
- Thân và cành: Có nhiều lông mịn màu trắng bạc, tạo thành lớp lông tơ đặc trưng.
- Lá: Hình trứng hoặc trái xoan, mọc so le, đầu nhọn, mặt trên nhẵn, mặt dưới phủ lông ánh bạc.
- Hoa: Mọc thành cụm ở đầu cành hoặc kẽ lá; đài hoa có lông trắng bạc, cánh màu trắng.
- Quả: Hình cầu, nhỏ, khi chín có màu đỏ, chứa 2–4 hạt màu nâu.
3. Nguồn gốc và phân bố
- Nguồn gốc: Xuất xứ từ khu vực Đông Nam Á.
- Phân bố: Cây mọc hoang nhiều tại Việt Nam (đặc biệt ở miền núi, trung du), Thái Lan, Lào và Campuchia.
4. Bộ phận sử dụng
- Bộ phận dùng: Chủ yếu là thân và lá.
- Chế biến: Sau khi thu hái, cắt khúc khoảng 30–50 cm, phơi hoặc sấy khô (50–60°C); có thể sao rượu trước khi dùng.
5. Thành phần hóa học chính
- Resin glycosid: Nhóm hợp chất glycosid nhựa, có hoạt tính sinh học rõ rệt.
- Saponin: Hợp chất tự nhiên có tính kháng viêm, kháng khuẩn, hỗ trợ điều hòa miễn dịch.
6. Công dụng y học
Theo y học cổ truyền, cây Bạc thau có tính mát, vị hơi chua, hơi đắng, không độc, với các công dụng nổi bật:
- Kháng viêm – giảm đau: Dùng chữa ho, viêm phế quản, sưng đau do nhiễm lạnh.
- Thanh nhiệt – lợi tiểu: Hỗ trợ điều trị bí tiểu tiện, nước tiểu đục.
- Giải độc – tiêu độc: Làm mát cơ thể, hỗ trợ điều trị mụn nhọt, mẩn ngứa.
- Điều hòa kinh nguyệt: Giúp điều trị rong kinh, kinh nguyệt không đều.
- Trị rôm sẩy, ngứa da: Nấu nước lá dùng để tắm ngoài da.
7. Cách dùng – liều lượng
| Mục đích điều trị | Cách dùng | Liều lượng |
| Ho ở trẻ em | Giã nát 6–8g lá tươi, lấy nước uống | 1–2 lần/ngày |
| Rong kinh | Giã 30–40g lá tươi, vắt nước uống, bã đắp lên đỉnh đầu | Mỗi ngày 1 lần |
| Kinh nguyệt không đều | Sắc 20g Bạc thau + 8–16g Dền gai | Uống 1 thang/ngày |
| Ngứa da, rôm sẩy | Dùng nước lá Bạc thau nấu tắm | 1–2 lần/tuần |
8. Lưu ý khi sử dụng
- Không tự ý sử dụng liều cao hoặc kéo dài mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ y học cổ truyền.
- Không nên dùng cho phụ nữ mang thai hoặc trẻ sơ sinh nếu chưa có chỉ định chuyên môn.
- Cần phân biệt đúng cây Bạc thau với các loài thực vật dây leo khác để tránh nhầm lẫn dược liệu.
