Các giai đoạn tổn thương gan và xơ gan mất bù là giai đoạn cuối cùng

Xơ gan mất bù được hiểu là tình trạng gan mất chức phận không có khả năng đáp ứng các nhu cầu tối thiểu của cơ thể. Biểu hiện của xơ gan mất bù chính là các triệu chứng lâm sàng của tình trạng suy chức năng gan. Các biểu hiện thường xuyên của suy chức năng gan như: mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn, tiêu chảy.

Các biểu hiện nghiêm trọng hơn của xơ gan mất bù như:

• Sự bài tiết bất thường các sản phẩm chuyển hóa của bilirubin như : nước tiểu vàng sẫm như nước vối, phân bạc màu.
• vàng da do tích tụ bilirubin trong các mô, mô mỡ dưới da đặc biệt thấy rõ ở niêm mạc mắt, môi, các vùng da non kèm theo ngứa dai dẳng sử dụng thuốc chống ngứa không hiệu quả.
• sườn phải đau do viêm, tắc nghẽn hoặc khối u chèn ép ở gan.
• Quá trình trao đổi Ion amoni bất thường, dẫn đến việc giữ ammonia và  hậu quả gây nên bệnh não do gan
• giảm tổng hợp protein như albumin, hormon và các yếu tố đông máu gây nên các biểu hiện như phù( chủ yếu phù từ bụng trở xuống). sao mạch, bàn tay son, vú to ở nam giới, giảm các hoạt động tình dục.
• 6. cổ trướng: tích tụ dịch ở trong ổ bụng, làm cho tình trạng tăng áp lực tĩnh mạch cửa tăng lên, tình trạng suy chức năng gan khó kiểm soát.
• 7. Tăng áp lực tĩnh mạch cửa: các nguyên nhân ở trước gan, trong gan hay sau gan (Hội chứng Banti) có thể hình thành các tuần hoàn vòng nối giữa hệ tĩnh mạch cửa và tĩnh mạch chủ, khi các vòng nối quá tải sẽ gây giãn, vỡ mà hay gặp là giãn vỡ tĩnh mạch thực quản, trĩ…lách to và tình trạng cổ trướng cũng là một trong những hậu quả do tăng áp lực tĩnh mạch cửa.

Vàng da biểu hiện rất rõ ở mắt.

Chẩn đoán xơ gan mất bù được dựa trên các tiêu chuẩn lâm sàng và cận lâm sàng sau:

• Tiền sử sử dụng rượu nhiều năm, viêm gan do virus hoặc nghiện ma túy, sử dụng thuốc chống lao hay nghề nghiệp tiếp xúc hóa chất độc hại.
• Các triệu chứng biểu hiện của tình trạng suy chức năng gan hoàn toàn như : cổ trướng, sao mạch, bàn tay son.
• giá trị bất thường trong xét nghiệm – thời gian prothrombin, protein huyết thanh, aminotransferase – aspartate (AST) và alanine (ALT), phosphatase kiềm và bilirubin.nhiều trường hợp các men AST hay ALT là bình thường hoặc giảm thấp mà lâm sàng biểu hiện rõ tình trạng xơ gan thì cũng cần phải lưu ý vì có thể tình trạng xơ hóa gan nặng đến mức mà không còn sự hủy hoại tế bào gan để giải phóng các men trên.
• Siêu âm thấy hình ảnh gan xơ.
• sinh thiết là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán và xác định giai đoạn của xơ gan.

Xơ gan mất bù được phân loại theo hình thái:

• Micronodular -nốt nhỏ
• Macronodular -có nốt lớn> 3mm,vách và nốt kích thước khác nhau. Nốt sần lớn hơn có thể gặp ở khoảng cửa.
• Hỗn hợp – một sự kết hợp của micronodular và macronodular.

Điều trị xơ gan là tập trung vào ngăn sự tiến triển và nguy cơ của các biến chứng của xơ gan mất bù:

• Kiêng cữ rượu là một biện pháp nổi bật của tất cả các kế hoạch điều trị xơ gan mất bù
• Xơ gan B và C được điều trị bằng interferon cộng với một thuốc kháng virus thích hợp
• Xơ gan tự miễn dịch được điều trị bằng prednisone và corticosteroid đôi khi là thuốc ức chế miễn dịch
• Ứ mật có thể được điều trị bằng axit ursodeoxycholic để chống lại các acid mật gây độc tế bào gan, kích thích vận chuyển muối mật, sửa đổi đáp ứng miễn dịch.
• Xơ gan nhiễm mỡ (bệnh gan nhiễm mỡ do rượu) và xơ gan nhiễm mỡ không cồn (NASH) thường được quản lý với chế độ ăn uống và tập thể dục, thuốc điều chỉnh mỡ máu.

Chọc hút dịch cổ trướng

• Ngoài việc điều trị các nguyên nhân gây nên xơ gan trên một biện pháp điều trị bắt buộc ở trên tất cả các bệnh nhân xơ gan mất bù là điều trị triệu chứng suy chức năng gan như: giải độc gan, bảo vệ tế bào gan, chọc dịch cổ trướng, thắt buộc cầm máu do chảy máu tĩnh mạch thực quản, làm tắc mạch với các khối u trên nên xơ gan.
• Trên hết các biện pháp điều trị trên là điều trị thay thế gan xơ bằng ghép gan, đây là phương pháp điều trị tốn kém. Nước ta đã ghép được gan nhưng chi phí còn rất cao.

Chia sẻ0

Bệnh xơ gan đựợc công bố lần đầu tiên vào năm 1819 do nhà lâm sàng học người Pháp R.T.Laennec mổ tả khi mổ tử thi ở người lính nghiện rượu. Năm 1891 Banti đã mô tả xơ gan có xuất hiện dấu hiệu đầu tiên là lách to.

Xơ gan là bệnh thường gặp ở Việt Nam cũng như trên thế giới. Theo tài liệu của Tổ chức Y tế Thế Giới (1978) thì tỉ lệ tử vong do xơ gan ở các nước dao động từ 10 đến 20/100.000 dân.

Nhờ sự phát triển của khoa học kỹ thuật người ta càng ngày càng hiểu rõ hơn về căn bệnh xơ gan. Tuy nhiên, đây vẫn là bệnh cần tiếp tục nghiên cứu. Hội nghị quốc tế nghiên cứu bệnh gan đã thống nhất xơ gan đựợc xem xét như một quá trình lan tỏa với xơ hóa, đảo lộn cấu trúc bình thường của gan, dẫn tới hình thành các nhân có cấu trúc không bình thường.

Xơ gan là gì?

Trong cơ thể chúng ta, gan là một tuyến lớn nhất, có màu đỏ nâu, mặt nhẵn, mật độ mềm, gan người  lớn nặng khoảng 1 1,2 đến 1,5 kg.

Xơ gan là hậu quả của tình trạng tế bào gan bị thoái hóa, hoại tử, còn tổ chức xơ phát triển rất mạnh.

Xơ gan có hai dạng: xơ gan to hoặc gan teo nhỏ chỉ còn nặng 500 gam, mật độ chắc cứng, màu sắc thay đổi từ đỏ nhạt đến vàng nhạt, mặt gan mất tính chất nhẵn bóng, lần sần hoặc mấp mô do có các nhân.

Xơ gan thường tiến triển qua hai giai đoạn

• Xơ gan tiềm tàng hay xơ gan còn bù ( giai đoạn sớm) : Ở giai đoạn này, gan có khả năng bù trừ và sinh sản lớn.
• Xơ gan mất bù( giai đoạn muộn)

Dấu hiệu xuất hiện giai đoạn mất bù?

Tùy từng tình trạng, cơ thể người bệnh mà giai đoạn xơ gan mất bù đến sớm hay muộn. Khi đã phát hiện xơ gan, cơ thể suy nhược giảm sút rõ rệt, giảm khả năng làm việc, kèm theo đầy bụng, trướng hơi, ăn uống kém nhiều, tăng lên, báo hiệu giai đoạn xơ gan mất bù. Một hoặc cả hai chân lại phù, mềm, khi ấn vào thì có vết lõm, khoảng 1-2  phút sau vết lõm mới biến mất.

Da ban đầu có thể vàng kín đáo, sau đó ngày càng vàng đậm lên. Nhưng môi, lưỡi, niêm mạc mắt thì nhợt nhạt.  Có thể kèm theo chảy máu chân răng. Chảy máu cam cũng là một dấu hiệu  trong xơ gan mất bù.

Bụng người bệnh càng ngày càng to, da bụng căng do trong ổ bụng có chứa nhiều dịch màu vàng chanh ( từ 3 đến 10 lít).  Xuất hiện những mạch máu nổi lên rõ rệt ở trên da bụng vùng trên rốn  và hai bên mạn sườn, khi nằm nhìn không rõ nhưng  khi ngồi dậy thì các mạch máu nổi rõ hơn. Đây là biểu hiện của tuần hoàn bàng  hệ, xuất hiện cùng với cổ trướng.

Khi bác sĩ khám bụng, sẽ có lách to mấp mé dưới sườn tới vài cm .

Chăm sóc bệnh nhân xơ gan mất bù

Trong giai đoạn xơ gan tiến triển cần nghỉ ngơi tuyệt đối để giảm đòi hỏi của cơ thể với các hoạt động của chức năng gan.

Trong bữa ăn hàng ngày của bệnh nhân xơ gan mất bù,  cung cấp các thực phẩm giàu calo. Chú ý là cần hạn chế những thực phẩm giàu đạm như  thịt, cá, trứng..(đề phòng nguy cơ hôn mê gan), tăng những thực phẩm giàu glucid như ngô, khoai, đậu đỗ. Khuyến khích người bệnh ăn hoa quả tươi, đặc biệt là những hoa quả giàu kali như đu đủ, hồng xiêm, chuối… bổ sung  kali , các vitamin cần thiết cho cơ thể. Hạn chế mỡ và ăn nhạt. Tuyệt đối không đựợc uống rượu bia, các thuốc có độc cho gan như paracetamol .

Nước uống hàng ngày  cho bệnh nhân dùng nước  nhân trần hoặc atiso, rất có lợi cho gan và mật.

Khi chân bệnh nhân bị phù, có thể kê cao chân bệnh nhân lên gối, chăn. Hỗ trợ cùng với thuốc lợi tiểu, làm như thế sẽ giảm phù nhanh hơn.

Bác sĩ sẽ cho bệnh nhân dùng thuốc  làm cải thiện chuyển hóa tế bào gan, truyền albumin 10 -20 % , plasma tươi hoặc các dung dịch đạm như moriamin, alvezin, bestamin…. Đối với trình trạng ứ đọng dịch ở ổ bụng, sẽ có chỉ định  chọc tháo dịch tùy trên tình trạng bệnh nhân mà bác sĩ cho làm.

Xơ gan mất bù sống được bao lâu?

Tất cả những can thiệp trên cơ thể người bệnh : thuốc, chế độ ăn, hay các thủ thuật chọc tháo dịch đều mục đích là cải thiện tình trạng xơ hóa  của gan.Nếu cơ thể đáp ứng tốt với chế độ điều trị,ở giai đoạn xơ gan mất bù này, thì mức độ xơ hóa tế bào gan sẽ giảm, kéo dài thời gian sống của người bệnh. Thực tế, xơ gan kéo theo nhiều biến chứng làm cho tình trạng của người bệnh càng trầm trọng hơn.

Biến chứng của xơ gan mất bù

• Xuất huyết tiêu hóa do giãn tĩnh mạch thực quản, chảy máu nhiều nơi: ngoài da, chân răng lợi hoặc chảy máu lan tràn ống tiêu hóa gây đi ngoài phân đen. Đây là tình trạng nặng. Ở giai đoạn xơ gan mất bù, bệnh nhân đi vào hôn mê và tử vong.
• Có tới 70 – 80% người bệnh ung thư gan, trước đó đã bị xơ gan.
• Người bệnh rất dễ bị nhiễm khuẩn như viêm phổi,lao phổi, nhiễm khuẩn đường tiêu hóa gây ỉa chảy. Khi bị nhiễm khuẩn, dễ làm cho tình trạng xơ gan nặng hơn.
• Xơ gan mất bù thường dễ mắc suy thận cấp, tỉ lệ tử vong cao nếu không được phát hiện và điều trị sớm.

Cũng cần nhắc lại là, thời gian sống của bệnh nhân xơ gan giai đoạn mất bù , phụ thuộc vào chế độ điều trị và đáp ứng của người bệnh. Tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị của bác sĩ, chế độ ăn uống, nghỉ ngơi theo đúng hướng dẫn, đề phòng xảy ra các biến chứng thì tình trạng sức khỏe của người bệnh sẽ có tiến triển theo hướng tốt hơn.

Thu Huyền biên soạn

Chia sẻ0

Xơ gan mất bù là giai đoạn cuối của xơ gan, khi mà tổn thương ở gan đã lớn tới mức phần gan chưa bị tổn thương không còn khả năng bù trừ về mặt chức năng cho phần tổn thương nữa. Giai đoạn này thường là khi đã có tới 80-90% cấu trúc gan bị tổn hại. Những triệu chứng phổ biến nhất của xơ gan mất bù được liệt kê sau đây :

Xuất huyết tiêu hóa

Huyết áp cao nội bộ tại tĩnh mạch cửa gan khiến cho hệ thống tĩnh mạch dạ dày – ruột bị áp lực, giãn ra và phồng to. Theo các bác sĩ, 50% bệnh nhân xơ gan đều có triệu chứng xuất huyết nội tạng. Vì các tĩnh mạch này có thành khá mỏng manh nên sẽ rất dễ vỡ, gây hiện tượng xuất huyết.  Nguy cơ xuất huyết cũng tăng cao khi khả năng chuyển hóa vitamin K giúp cầm máu của gan giờ đây đã tê liệt nên khả năng cầm máu cũng không còn nhiều ý nghĩa.

Cổ trướng

Cổ trướng rất dễ nhận biết trong giai đoạn xơ gan mất bù, xuất hiện ở 85% bệnh nhân xơ gan. Dịch cổ trướng tập trung ở khoang bụng, gây một áp lực lên vùng bụng, đau đớn, nặng nề và ảnh hưởng lên cả hô hấp của bệnh nhân. Viêm phúc mạc màng bụng là một biến chứng thường xảy ra do cổ trướng, khi bị nhiễm khuẩn dịch tích tụ tại vùng bụng.

Vàng da

Trong giai đoạn xơ gan mất bù, da bệnh nhân đã chuyển sang màu vàng. Màu vàng cũng được thể hiện trên mắt, hay móng của bệnh nhân. Hiện tượng này xảy ra là bởi sự tích tụ của bilirubin trong gan và máu. Nguyên do là bởi chức năng gan tê liệt khiến cho sự giải độc của gan và hoạt động của ống mật cũng không hoạt động.

Chứng não gan

Chức năng của gan là giúp chuyển hóa nhiều hợp chất như vitamin, protein .. thành những chất đơn giản hơn và thải độc. Trong xơ gan mất bù, gan không còn đảm đương những chức năng này được nữa khiến cho độc tố trong cơ thể tăng lên, nhất là amioniac.  Khi lượng ammoniac tăng cao trong máu và não sẽ gây ra hiện tượng cấp cứu là chứng não gan. Cụ thể là bệnh nhân sẽ mất ý thức về hành vi, lời nói, mắt mờ,  mất định hướng, mệt mỏi và nhược cơ. Nếu không có sự can thiệp kịp thời, một cơn co giật nguy hiểm sẽ xảy ra và có thể đưa bệnh nhân tới tử vong.

Ngọc Linh

Chia sẻ0